Weekboek van een politicus op loopschoenen 14
Deze week werd ik geïnterviewd door een TV-journalist. Eén van de vragen ging over het referendum. Moeilijk om in 30 seconden te beantwoorden. Daarom zet ik mijn gedachten vandaag op een rij.
Het komt goed uit dat ik een intervaltraining heb. Tijdens de snelle intervallen gaat het verstand op nul, maar tussendoor is er tijd genoeg om de verschillende aspecten te bekijken.
Een belangrijke eerste bedenking: hét referendum bestaat niet. Je kunt een referendum op verschillende manieren organiseren. En voorafgaand moet je enkele keuzes maken.
1) Moet het/een referendum ons evenredig kiesstelsel vervangen, of is het een nuttige aanvulling? De volgende quote van Winston Churchill zegt alles: " ... er wordt gezegd dat democratie de slechtste regeringsvorm is, met uitzondering van al die andere vormen die van tijd tot tijd zijn uitgeprobeerd."
2) Wordt het referendum bindend of niet-bindend? M.a.w. is het resultaat een dictaat van de kiezer of een advies? Of met nog andere woorden. Voeren wij politici slaafs uit wat de kiezer beslist, of houden wij daar op een volwassen manier rekening mee? Het is interessant om het Britse referendum over de Brexit in het achterhoofd te houden.
3) Voer je een opkomstdrempel in of niet? Zonder opkomstdrempel loop je het risico dat twee man en een paardenkop het resultaat bepalen. Met opkomstdrempel loop je de kans op speculatie. (Als ik ga stemmen, maakt mijn 'kamp' meer kans, maar als ik niet ga stemmen, blijven we misschien onder de opkomstdrempel en dat komt mij nog beter uit.) Daarom lijkt een referendum zonder opkomstdrempel, maar met een absoluut percentage nee-stemmers, de beste oplossing.
4) Kiezen wij voor een éénvormig referendum, of passen wij de spelregels per keer aan?
5) Als wij gaan voor éénvormigheid, en we laten de opkomstdrempel vallen, is het dan niet logisch om ook de stemplicht af te schaffen?
Veel vragen die op maar op één plaats behandeld kunnen/moeten worden, namelijk in het parlement. Mijn overtuiging is dat een referendumsysteem ons kiesstelsel niet kan vervangen, maar dat het een nuttige aanvulling is. Ik pleit voor een éénvormig, niet-bindend referendum zonder opkomstdrempel, maar met een absoluut percentage nee-stemmers.
En als we toch bezig zijn, kunnen we direct de stemplicht en de kiesdrempel afschaffen.
En omdat je zelfs tijdens een intervaltraining aan bronvermelding kunt doen: veel van deze ideeën komen uit 'Niet de kiezer is gek' van Tom Van Der Meer. Een dun, maar zeer helder en inspirerend essay over politiek in Nederland, waar wij in België ook veel uit kunnen leren.